VAN – Yüksek enflasyon, gün geçtikçe artan hayat pahalılığı, işsizlik, banka borçları, besin fiyatları, faturalar ve dahası, hayatı günden güne zorlaştırıyor. Lakin bu maliyetler en çok en fakir kentleri etkiliyor. TÜİK datalarına nazaran bu kentlerden biri de Van…
Van’da gündelik hayatın maliyeti, yalnızca işsizin ve çalışanın değil esnafın da belini büküyor. Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası’nın paylaştığı bilgilere nazaran, 2024 yılının birinci 10 ayında yeme-içme dalında faaliyet gösteren 600’ü aşkın esnaf kepenk kapattı.
‘GİRDİLERİMİZ ÖZGÜR PİYASAYA, SATIŞLARIMIZ RAYİÇ BEDELE BAĞLI’
Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası Başkanı Sabri Işık, esnafın içinde bulunduğu darboğazı şöyle anlatıyor: “Esnafın KDV girişi yüzde 1 iken KDV çıkışı yüzde 10. Yani yüzde 9’luk bir KDV farkı var. Örnek vermek gerekirse, bir lokanta 300 liraya sattığı bir kebabın 50 lirasını devlete vergi olarak ödüyor. Öte yandan kiralarda çok yüksek artışlar yaşandı. Çalışanların maaş ve sigorta masrafları arttı. Esnaf olarak girdilerimiz özgür piyasaya, satışlarımız rayiç bedele bağlı. Ortada bir kar marjı da kalmadığı için esnaf kepenk kapatmaya başladı.”
Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası Başkanı Sabri Işık ‘BU VAKİTTE, ELEMAN OLMAK ESNAF OLMAKTAN DAHA İYİ’
Işık, dükkan kiralarındaki artışa dair şu örneği veriyor: “Bir tatlıcının bir ayda satabileceği tatlı ölçüsü aşikâr. Benim tatlıcının kirası tek seferde 47 bin TL’den, 170 bin TL’ye çıktı. Diğer dermanı kalmayınca, mecburen tezgahını kapattı.”
Işık, dükkanını kapatan esnafın nasıl geçinmeye çalıştığını ise şöyle anlatıyor: “Dükkanını kapatan esnaf, borcun içinde kalıyor. Geçimini sağlamak için bir diğer meslektaşının yanında personel olarak çalışmak zorunda kalıyor. Bu vakitte, eleman olmak esnaf olmaktan daha âlâ.”
‘OCAĞIN DA BULAŞIĞIN DA BAŞINA ESNAF KENDİSİ GEÇİYOR’
Dükkanını kapatmamak için direnen esnaf ise maliyetleri düşürmeye çalışıyor. Bu maliyetlerin başında ise işçi sarfiyatları geliyor. Bu durumun, işsizliği artıracağını söyleyen Işık, “Bizim esnafımız küçük ve orta ölçekli esnaftır. Düşünün, bir lokanta 10 işçi çalıştırıyor. Bunların maaşları, sigortaları, stopajları derken esnaf artık emekçi çalıştıramıyor. Haliyle ocağın da bulaşığın da başına esnaf kendisi geçiyor. Bir esnaf, işçisinin sigortasını peşin yatırması gerektiği için yatırıyor lakin kendi BAĞ-KUR’unu yatıramıyor. Gidin bakın, esnafımızın yüzde 95’i BAĞ-KUR’a borçlu” diyor.
‘BU KIŞ AYLARI DAHA DA GÜÇ GEÇECEK’
Yeni yıl, esnaf için ‘yeni bir maliyet artırımı’ manasına geliyor. Minimum fiyata, SGK primlerine ve daha birçok kaleme yeni yılla birlikte yeni artırımlar bekleniyor. Bu nedenle birçok esnaf, kışı atlatamayacağını düşünüyor.
Işık bu durumu, “Esnafımız bu kış aylarıyla birlikte daha da donacak” diyerek özetliyor ve şöyle devam ediyor: “Yeni yılla birlikte her şeye artırım gelecek. Emekçilerin maaşlarına, sigorta primlerine, velhasıl her şeye artırım gelecek. Bu da beraberinde daha vahim sonuçları getirecek. Emekçi çıkartmalar da kepenk kapatmalar da artacak. Her yeni gün, bir evvelki günü aratıyor. Bir kilo et nasıl 700 TL olur? Van üzere hayvan yetiştirici bir memlekette bu türlü bir fiyat olur mu? Evvelden TMO’nun un dayanağı vardı, şeker ucuzdu. Artık o da kalmadı. Bu kış ayları daha da güç geçecek. Esnaf yaz aylarının gelmesini bekleyecek. Yazın kazanabilirse, kış aylarındaki borcunu ödeyecek.”
‘BU ORANLARLA KREDİ DE ÇEKİLEMEZ’
Borçlarını kapatmak isteyen esnafın yeniden zorlandığını anlatan Işık, “Şu anda bankaların en düşüğü yüzde 4,35 ile kredi veriyor. POS aygıtlarındaki kesinti yüzde 4’lerde. Esnaf 100 bin TL kredi çekse, 220 bin TL ödüyor. Esnaf kredisi yüzde 2,9’a geldi. Bu oranlarla kredi de çekilemez. Evvelden esnaf zora düştüğünde esnaf kredisine başvururdu. Artık çekerse borcun içinde kalıyor. Kar marjı olmadığı için ödeyemiyor” diyor.
‘İRANLILARIN GELMEDİĞİ PERİYOT VAN’IN PİYASASI ÖLÜ’
Van’daki esnafın, içinde bulunduğu darboğazın nedenlerinden biri de İranlı turistlerin eskisi kadar gelmemesi… Işık, kentteki tüm kurumlara bu mevzuda ortaklaşmaları istikametinde davet yapıyor: “Bizim tek gelirimiz, İranlı turistler lakin biz onlara da bakamıyoruz. Bu turistleri Kapıköy Hudut Kapısı’nda çiçeklerle karşılamamız gerekirken, onlara bir tuvalet hizmeti bile sunamıyoruz. Onlar da gelmiyor artık. İranlı turist gelmediği vakit Van’ın piyasası, şu anki üzere meyyit. En azından bu kentin kurumları bir ortaya gelip, her ay İranlılara yönelik konser düzenlese, esnaf 5 günlük çalışmasıyla bir ayını kurtarabilecek düzeye gelir.”
