İSTANBUL – Türk Tabipler Birliği (TTB), İstanbul Tabip Odası’nın (İTO) Cağaloğlu Binası’nda, ‘Başka Bir Sıhhat Sistemi Mümkün’ başlıklı bir basın toplantısı düzenledi.
14 Mart Tıp Haftası kapsamında düzenlenen toplantıya Türk Tabipler Birliği Merkez Kurul Üyesi Dr. Nilüfer Ustael, İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu Lideri Osman Küçükosmanoğlu, Türk Tabipler Birliği Merkez Kurul Üyesi Dr. Altay Azap ve Türk Tabipler Birliği Merkez Kurulu 2. Lideri Dr. Pınar Saip katıldı.
Toplantıda, sıhhat sisteminin dönüşümüne ait hazırladıkları dokuz başlıklı raporun bir kısmını da paylaşıldı. Raporun ayrıntıları ise 14 Mart’ta açıklanacağı belirtildi.
‘BAŞKA BİR SIHHAT SİSTEMİ NASIL MÜMKÜN OLACAK?’
Türk Tabipler Birliği Merkez Kurul Üyesi Dr. Altay Azap, burada yaptığı konuşmada şunları söyledi: “Başka bir sıhhat sistemi mümkün. Pekala bu nasıl olacak? Yenidoğan skandalının akabinde sıhhat sistemini halka anlatabileceğimizi düşündük. Bu kapsamda dokuz çalışma kümesi oluşturduk. Bir rapor hazırlandı. 14 Mart Haftası’nda ayrıntılı olarak açıklayacağız. Bu tekliflerimizi tartışılması ve teklifleri daima birlikte vermeliyiz. Türkiye’nin gereksinimi olan sıhhat modelini bu biçimde hayata geçirebiliriz. Bizim irademiz var lakin dayanağa de gereksinimimiz var. Bundan sonra her bir başlığı hayata geçirilmesi için uğraş etmeye devam edeceğiz.”
‘SAĞLIĞIN HER ALANINDA ÖNEMLİ BİR ÇÜRÜME VAR’
Dr. Nilüfer Ustael, “Sağlığın rant olarak düşünüldüğü bir noktaya geldik. Sıhhatteki bu çökme hastanelerle ilgili değil. Sıhhatin her alanında önemli bir çürüme var. Bunları düzeltmek için yola çıkıyoruz. Buna gücümüz var” dedi.
“Son aylarda bir dizi hareket ve basın açıklaması yaptınız. Sağlık Bakanlığı yetkilileri ile bir temas oldu mu?” sorusuna, Türk Tabipler Birliği Merkez Kurul Üyesi Dr. Altay Azap şu yanıtı verdi: “Sağlık Bakanlığı ile sürekli temas halindeyiz. Görüşmelerimiz oluyor. Bakan yardımcıları düzeyinde. Çünkü tekliflerimizi kesinlikle onlara iletmemiz gerekiyor. Asıl düzenleyici konumda olanlar onlardır. 14 Mart sonrasında Sayın Bakan muhtemelen bize randevu verecek. Biz de bunları kendisine anlatacağız.”
RAPORDA NELER OLACAK?
Dr. Pınar Saip, dokuz başlıkta hazırlanan raporun bir kısmını paylaştı. Raporda öne çıkan hususlar şöyle:
SAĞLIK SİSTEMİ ÇÜRÜMÜŞ DURUMDA: Ülkemiz sıhhat sistemi, Yenidoğan Skandalı ve sonrasında ortaya çıkan pek çok örneğin görünür hale getirdiği üzere artık işlemez ve çökmüş durumda. Sıhhat sisteminin çökmesine neden olan siyasetler, Sıhhatte Dönüşüm Programı (SDP) olarak bilinen ve 1980’li yılların ortalarından itibaren hazırlıkları ve uygulamaları başlatılan, 2012 yılından itibaren kapsamlı olarak uygulamaya giren siyasetlerdir. Bu siyasetlerle sıhhat giderek kamu tarafından karşılanan bir hak olmaktan çıkarılmış, dahası halkın sıhhati bir küme azınlığın para kazanma aracı haline getirilmiştir. Son günlerde kamuoyuna yansıyan bir dizi suistimali yaratan esas nedenin Toplumsal Güvenlik Kurumu’nun özel sıhhat kuruluşlarından hizmet satın alması ve bu uygulamaların denetlenmemesi olduğu aşikardır. Özel bölüm kamu kaynaklarıyla büyütülmüş, kamu sıhhat kuruluşları işletme haline getirilmiş, vatandaşın cepten sıhhat harcamaları giderek artmış, sıhhat piyasa şartlarına terk edilmiştir. Bunun sonucunda yenidoğan bebeklerin vefatı üzerinden bile para kazanmayı düşünen bir “sektöre” dönüşmüştür. 2002’den 2023 yılına kadar geçen müddette kamudaki yatak sayısı 1,3 kat, müracaat 3 kat, ameliyat sayısı 3 kat artmışken özel kesimde yatak sayısı 4,5 kat, müracaat 8 kat, ameliyat sayısı 7 kat artmıştır. Kar getirmeyen hami sıhhat hizmetlerine kaynak ayrılmayarak önlenebilir hastalıkların artmasına neden olunmuştur. Bütün imkanlar daha karlı olan teşhis ve tedavi hizmetlerine kaydırılmıştır.
ŞİDDET, MOBBİNG, ÇOK İŞ YÜKÜ: Sıhhatte Dönüşüm Programı çerçevesinde kamu-özel sıhhat kurumlarına giren toplam kalite idaresi, maliyet aktifliği ve performans uygulamaları ticari olduğu kadar otoriter bir çalışma rejiminin de gelişmesine yol açmıştır. Tabiplerin yaptıkları iş üzerindeki inisiyatiflerini, kelam haklarını sonlandırarak, sıhhat hizmet üretiminde karar süreçlerinin dışına çıkarılmalarına ve sıhhat hizmetlerinin toplumsal gereksinimlerden uzaklaşmasına neden olmuştur. TTB olarak yıllardır söylediğimiz üzere bu sıhhat siyasetleri kaçınılmaz olarak sağlıksızlığı getirmiş, sıhhat ortamına önemli ziyanlar vermiş, sıhhat sistemini çökertmiştir. Türkiye’de halkın sıhhatine ait göstergeler bozulmaktadır. Beşerler hastalıktan korunamamakta, hastalandığında sıhhat hizmetine ulaşamamakta, doktorlar ve sıhhat çalışanları şiddet, mobbing, çok iş yükü altında, meslek kıymetlerine hürmet duyulmayan, teminatsız ve düşük gelir şartlarında hizmet vermeye çalışmaktadır. Yoksulluk hududu seviyesindeki emekli aylıkları yüzünden pek çok tabip emekli dahi olamamaktadır. Özetle mevcut sıhhat sistemi halkın sıhhat sıkıntılarını çözmediği üzere doktorları ve sıhhat çalışanlarını her manada tüketmektedir. Meğer ülkemizin sıhhat alanındaki bilgi birikimi, maddi imkanları ve insan gücü halkın sağlıklı ve keyifli olduğu, sıhhat çalışanlarının emeklerinin karşılığını aldığı ve en uygun hizmeti sunduğu bir sıhhat sistemini kurmaya kafidir. Öteki Bir Sıhhat Sistemi Mümkündür.
AKIL VE BİLİM: Türk Tabipleri Birliği olarak yıllardır sıhhat sistemindeki eksikleri, yanılgıları, uygulanan sıhhat siyasetlerinin yanlışlarını bilimsel raporlarla, düzenlediğimiz toplantı, ve sempozyumlarla ortaya koyduk, kamuoyunu ve yetkilileri uyarmaya çalıştık. Eleştirmekle, uyarmakla kalmadık bugün geldiğimiz çöküş noktasına gelinmemesi için akıl ve bilimin yönlendiriciliğinde yapılması gerekenleri de daima lisana getirdik. Tahlil tekliflerimiz maalesef sıhhati yönetenler tarafından dikkate alınmadı. Dünya Bankası finansmanı ile hazırlanan Sıhhatte Dönüşüm Programı ısrarla uygulanmaya devam edildi. Yenidoğan bebeklerimizin öldüğü son skandaldan sonra artık bu siyasetlerin iflas etmiş olduğu herkes tarafından görüldü. Artık bebeklerin ölmeyeceği, ameliyat masalarında hastayla pazarlıkların yapılmadığı, öbür bir sıhhat sistemini kurmanın zamanıdır. Türk Tabipleri Birliği 23 Kasım 2024’te düzenlediği Genel İdare Kurulu’nda bu mevzuyu ele almış ve ülkemiz için sıhhat üzerinden para kazanmayı değil sıhhati merkeze alan, halkın sağlıklı ve memnun olacağı, doktorların ve sıhhat çalışanlarının hak ettiği kıymeti göreceği bir sıhhat sisteminin nasıl kurulabileceğine ait tahlil tekliflerini ve yol haritasını hazırlamak üzere çalışma kümeleri oluşturmuştur. Dokuz ana başlıkta hususun uzmanı tabipler, akademisyenler, farklı alanlardan ilgili bilim insanlarından oluşturulan çalışma gruplarımız üç ay boyunca çalıştılar ve TTB’nin uzun yıllara dayanan büyük birikimini de kullanarak “başka bir sıhhat sistemi”nin temel ögelerine ait tekliflerini hazırladılar. Teklifler hazırlanırken doktorların, sıhhat profesyonellerinin ve hususla ilgili bilim insanlarının görüşlerini alabilmek için sempozyum, çalıştay, doktor buluşmaları ve paneller düzenlediler. 14 Mart haftasına girdiğimiz bugün sizlerle epey detaylı olan bu çalışmaların sonucunda önerdiğimiz Öteki Bir Sıhhat Sistemi’nin ana çizgilerini paylaşmak istiyoruz. Bundan sonraki haftalarda her bir başlığa ait tekliflerimizi yaratacağımız farklı platformlarda tabipler, sıhhat çalışanları, sıhhat emek-meslek örgütleri, sıhhat idaresi alanındaki akademisyenler, çeşitli toplum kesitlerinin temsilcileri, ilgili bilim insanları ve sıhhat yöneticileri ile paylaşarak ülkemize yakışan bir sıhhat sistemini daima birlikte şekillendirmek ve hayata geçirilmesini sağlamak istiyoruz. Elbet ki emek ve vakit gerektiren, “zor” bir işin altına girdiğimizi biliyoruz. Fakat ülkemizin kaynaklarına, Türk Tabipleri Birliğinin birikimine, takımlarına, mesleğine yürekten bağlı on binlerce meslektaşımıza ve halkımızın sağ duyusuna güveniyoruz. Sağlıklı olma halinin eğitim, ulaşım, irtibat, güç, barınma, beslenme imkanlarının kamu tarafından sağlanması ile mümkün olduğunu, savaş, ekolojik yıkım, bayan ve emekçi cinayetlerinin, anti-demokratik uygulamaların toplumsal sıhhat için önemli tehditler olduğunun farkındayız. Bu nedenle öteki bir sıhhat sistemi uğraşı, yoksulluk ve ekolojik yıkımla çaba, bayan hareketi, sendikal haklar ve barış savunuculuğu üzere toplumsal hareketlerle ortak bir tabanda yürütülmelidir. Halktan, doktorlardan ve tüm işçilerden yana “başka bir sıhhat sistemi” mümkündür ve bunu daima birlikte başaracağız.
AMAÇ: Diğer Bir Sıhhat Sistemi’nin merkezinde insan olacaktır. Sistem kar ve siyasi istek üretimine değil öncelikle bireyin ve toplumun sıhhatinin korunması ve geliştirilmesini hedefleyecek, hastalıkların önlenmesine odaklanacaktır. Sıhhatin temel bir insan hakkı olduğundan hareketle ülkemizin her bireyi, eşit, ayrımsız, erişilebilir, nitelikli, parasız, anadilinde ve insan onuruna yakışır sıhhat hizmeti alma hakkından yararlanacaktır. Kelamı söyleyen tabipler ve sıhhat işçilerinin emeklerine yabancılaşmaması demokratik sıhhat sistemi idaresi ile sağlanacaktır.
SAĞLIK FİNANSMANI: Ülkemizde hala, şahısların ayrıyeten cepten katkı hissesi ödedikleri prime dayalı finansman modeli uygulanmaktadır. Bu model işsizlerin, fakirlerin sıhhat hizmetine ulaşımında önemli manilere neden olmaktadır. Öbür Bir Sıhhat Sistemi’nin tüm hizmetleri merkezi bütçeden finanse edilecektir. Katkı hissesi, ek fiyatlar, tamamlayıcı sigorta üzere cepten şahsî harcamalar gerekmeyecek kimlik kartı kâfi olacaktır. Bu maksatlar için öncelikle rant, kar ve faiz gelirlerinin tamamını kapsayacak formda sermayenin adil bir biçimde vergilendirilmesi gerekir.Kaynak tahsisinde esirgeyici sıhhat hizmetlerine öncelik verilecektir. Finansman ve hizmet sunumunun tek çatı altında yürütüldüğü bir sistem ile sıhhat hizmetlerinin herkes için erişilebilir olması sağlanabilir. Kamunun ortak kaynaklarının demokratik kamuculuk perspektifiyle yönlendirilmesi toplumsal gereksinimlere denk düşecek, hizmet alım prensibine muhtaçlığı ortadan kaldıracak, özel sıhhat kuruluşlarının gerçek manada özelleşmesini sağlayarak ikili anlayışı ortadan kaldıracaktır.
HİZMET SUNUMU: Sıhhat sisteminin örgütlenmesinin temelinde yer alacak hami sıhhat hizmetleri tedavi edici hizmetlerin yükünü azaltacak bir ön evre olmaktan çıkarılarak toplumsal gereksinimler ve eşitlikçilik prensibiyle önceliklendirilecektir. Basamaklandırılmış sıhhat hizmetleri; ömür, çalışma, üretim ve eğitim alanlarının bütününü kapsayan, tek ve entegre bir sistem içinde örgütlenecektir. Sıhhat hizmetleri bölgelerin gereksinimlerine nazaran merkezi olarak planlanacak ve bilimsel sıhhat idare prensiplerine nazaran yönetilecektir. Hizmetler tüm basamaklarda bölge temelli ve nüfusa dayalı olarak sunulacak ve yalnızca birinci basamak sıhhat hizmetlerinde değil, tüm basamaklarda bütüncül bir anlayış benimsenecektir. Sıhhat hizmetleri merkezi devlet ile lokal idareler ortasındaki uyumlu bir işleyişle yürütülecektir. Sıhhat hizmetlerinin toplumla bütünleşik olması temeldir. Bunun için mahallî demokrasi çerçevesinde toplum iştiraki teşvik edilecek, sıhhat siyasetleri toplumsal gereksinimlere nazaran şekillendirilecektir. Bunun gereği olarak sıhhat sisteminin nizamlı ve tesirli işlemesini sağlamak için siyaset belirleme, uygulama ve kontrol süreçlerine meslek örgütleri, sendikalar ve toplum temsilcilerinin iştiraki sağlanacaktır. Sıhhat idaresi her etapta liyakat temeline dayanacaktır. Kamu hastaneleri kamu idaresinde olacak, taşeron, hizmet alımı, kamu-özel işbirliği üzere uygulamalar olmayacaktır. Özel hastaneler kamu kaynaklarından yararlanmaksızın kendilerine başvuran bireylere hizmet verecektir.
Hastane idaresine, karar süreçlerine tabiplerin ve sıhhat işçilerinin demokratik iştirakini sağlanarak mesleksel özerkliklerini yine kazanmalarına imkan tanınacaktır.
HAKLAR KORUNACAK: Öbür Bir Sıhhat Sistemi herkesin muhtaçlığı olan sıhhat hizmetlerine vaktinde ve nitelikli bir formda ulaşmasını sağlayacaktır. Bütüncül, kapsayıcı ve eşitlikçi bir sıhhat anlayışı benimsenecektir. Hizmet sunumunun her basamağı kamu tarafından, çalışanların ve toplumun iştiraki ile yürütülecektir. Hizmet bilimsel-teknolojik gelişmeler doğrultusunda bireye ve etrafa yönelik ve nitelikli olarak verilecektir. Sıhhate erişimin önündeki coğrafik, kültürel, toplumsal, organizasyonel, anadil üzere bariyerler kaldırılacaktır. Öbür Bir Sıhhat Sisteminde sıhhat çalışanlarının hakları korunacak ve liyakati ve takım çalışmasını temel alan bir model benimsenecektir. Nitelikli eğitim almış kâfi sayıda doktor, hemşire, ebe, eczacı, teknisyen, psikolog, fizyoterapist, diyetisyen, sosyal hizmet uzmanı üzere sıhhat işçilerinin mesleğe yabancılaşmaları engellenecek, inançlı ve teminatlı şartlarda çalışacaklardır. Çalışan sıhhati ve güvenliği hizmetleri eksiksiz yaşama geçirilecektir. Sıhhat işçilerinin özlük hakları güzelleştirilecek, iş garantisi sağlanacak, kontratlı çalışma olmayacaktır. Sıhhat çalışanları tam müddet çalışacak ve ek iş yapmak zorunda kalmayacaklardır. Performans ve ciro baskısı yerine emekliliğe yansıyan, tek kalemden oluşan, sabit ve insanca ömür sağlamaya kâfi fiyatlandırma olacaktır. Riskli ve sıkıntı hizmetleri desteklemek gayesiyle üretilen hizmetin niteliğini kıymetlendiren ve toplam gelirin %20’sini geçmeyecek seviyede ek ödeme yapılacaktır. Sıhhatte şiddet sıkıntısıyla tesirli bir biçimde çaba edilecek ve iş güvenliği sağlanacaktır.
EMEK GÜCÜ: Meslektaşlarımız ve tüm sıhhat işçileri, yani hizmeti sunan insan faktörü, sıhhat sisteminin en kıymetli bileşenidir. Tesirli bir sıhhat sistemi lakin güzel eğitim alarak gerek mesleksel gerek yönetimsel olarak bilgi ve hünerle donanmış, iş garantisine sahip ve emeğinin karşılığını alan bir hizmet sunucusuyla mümkün olabilir. Sıhhat işçilerinin özne olduğu, sıhhat hizmet üretiminde kelam sahibi olduğu düzenekler geliştirilecektir. Sıhhat kurumları bayan sıhhat çalışanlarının muhtaçlıklarını gözetecek formda yapılandırılacaktır. İdarelerde cinsiyet kotası uygulanacak sıhhat kurumları cinsiyetçi lisandan arındırılmış, mobbing ve cinsiyetçi şiddetin engellendiği , cinsel sıhhat, tıbbi kürtaj ve üreme sıhhati hizmetlerinin ulaşılabilir olduğu hale getirilecektir. Sıhhat hizmetleri niceliğe nazaran değil niteliği temel alan bilimsel objektif kriterlere nazaran ölçülecek ve denetlenecektir. Sıhhat Kurumlarında niteliği ölçen; polikliniklerde hastaya ayrılan mühlet, hastanede yatış müddeti, komplikasyon oranları, düzgünleşme oranları üzere objektif olarak üniversal ölçekler ve kriterler kullanılacaktır.
SAĞLIK HİZMETİ: Tüm sıhhat çalışanları ortasındaki takım farklılıkları iş barışının sağlanması için kaldırılacaktır. Özel hastanelerde doktorlar hak ettiği geliri sağlayacak formda iş kontratlı ve garantili çalışacak ciro baskısına maruz kalmayacaktır. Doktorların hür çalışma hakkı kısıtlanmayacak, muayenehanede çalışan tabiplerin özel hastanelerde hastalarını tedavi etmelerinin önüne mahzur konmayacaktır. Sıhhat işçilerinin özne olduğu, sıhhat hizmet üretiminde kelam sahibi olduğu düzenekler geliştirilecektir. İş yerlerinin inançlı hale getirebilbilmesi için işyeri tabiplerinin patronlardan maddi olarak bağımsızlaştırılacak ve insiyatif alabilecekleri yetkileri olan bir sistem kurulacaktır. Taşeron aracılığı ile çalışmaya her alanda son verilecektir. Acil sıhhat hizmetleri tecrübeli sıhhat çalışanları ile sunulması gerekli kollektif bir takım işidir ve kesinlikle sıhhat çalışanlarından oluşmalıdır. Sıhhat çalışanlarından askeri sıhhat çalışanları oluşturmaya çalışmak, hiçbir askeri ve çatışma deneyimi olmayan sivil sıhhat çalışanlarını böylesi kritik ve tehlikeli bölgelere görevlendirmek gerçek bir yaklaşım değildir. Hem sıhhat çalışanlarını hem de onları korumakla misyonlu askeri işçisi tehlikeye atmaktadır. Bu uygulamalar kaldırılacaktır. Sıhhat çalışanı atamalarında güvenlik soruşturmaları, çalışırken hukuksuz açığa almalar kaldırılacaktır. Tıp eğitimi, sıhhat meslek eğitimi kamu tarafından nitelikli bir formda verilecektir. Hizmet içi eğitim programları ile çalışanlar desteklenecektir. Gerekli sıhhat emek gücü planlaması objektif bilgilere dayanarak, bilimsel formülle belirlenecek, nitelikli eğitim sağlayamayan eğitim kurumları kapatılacaktır.
SONUÇ: Türk Tabipleri Birliği (TTB) olarak; herkes için eşit, ulaşılabilir ve nitelikli sıhhat hizmetlerini bilimsel bilgi temelinde, tüm sıhhat takımının demokratik örgütlenmesine ve mesleksel özerkliklerinin korunmasına dayanan, toplum iştirakini temel alan, ana lisanında ve kamusal mülkiyet temelinde inşa etmenin mümkün olduğunu biliyoruz. Mevcut sıhhat sisteminin yapısal sıkıntılarını daima birlikte aşabileceğimizi vurgulayarak, “Başka Bir Sıhhat Sistemi Mümkün” diyoruz. Elbette tüm bunların gerçekleştirilmesi tüm toplumsal sistemin “Başka Bir Türkiye Mümkün” diyerek dönüştürülmesiyle de yakından irtibatlıdır. Sıhhat hizmetleri lakin demokratik bir toplumda adil bir halde sunulabilir. Sıhhat sisteminde demokrasi, sırf karar alma sistemlerine iştiraki değil, tıpkı vakitte toplumun sıhhat siyasetleri üzerindeki direkt tesirini de kapsamalıdır. Sıhhat işçileri ve toplum, sıhhat sisteminin şekillendirilmesinde kelam sahibi olmalıdır. Öbür bir sıhhat sistemi mümkün.