AK Parti’nin 22 yılda girdiği tüm seçimlerde Trabzon’a verilen vaatler ortasında yer alan hafif raylı sistem projesi hayata geçirilmeye hazırlanılırken bu kere de güzergah konusu tartışmalara sebep oldu.
Trabzon Büyükşehir Belediyesi’nin vizyon projeleri ortasında yer alan ulaşım sistemi için Devlet Kıyı Yolu, Tanjant Yolu ve Maraş Caddesi 3 alternatif olarak belirlendi. Meslek odalarının bir kısmı Devlet Kıyı Yolu’nu bir kısmı Tanjant Yolu’nu önceliklerken Maraş Caddesi’nin kullanılmasının büyük kusur olacağı görüşünde fikir birliğine varıldı.
2009’DAN BERİ PROJENİN YAPILMASI BEKLENİYOR
Trabzon’da hafif raylı sistem (HRS) projesi kelamlı vaatlerin dışında birinci sefer 2009 yılında AK Parti’den Trabzon belediye başkanlığına seçilen Orhan Fevzi Gümrükçüoğlu’nun projeleri ortasında yer aldı. Başkanlık devrinin ikinci periyoduna gelen 2017 yılında bahisle ilgili bir basın toplantısı düzenleyen Gümrükçüoğlu, projeye 2018 yılında başlanacağını açıklamıştı. Lakin vaat yeniden yerine gelmedi.
2019’da Gümrükçüoğlu’nun yerine Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen Murat Zorluoğlu’nun seçim vaatlerinden biri hafif raylı sistem projesi oldu. Zorluoğlu’nun başlatamadığı proje başkanlık devrinin son yılına denk gelen 2023 yılında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na devredildi.
Trabzon eski belediye liderleri Orhan Fevzi Gümrükçüoğlu ve Murat Zorluoğlu da raylı sistem projeleri vaat etmişti. (Fotoğraf: Arşiv) ODALARIN KARŞI ÇIKTIĞI MARAŞ CADDESİ’NDEN GERİ ADIM ATILDI
AK Parti’nin Ahmet Metin Genç ile girdiği 31 Mart 2024 Mahallî Seçimleri’nde de kamuoyuna en çok sunulan proje hafif raylı sistem oldu. Ulaştırma Bakanlığı’na devredilen proje için büyükşehir belediyesi sık sık toplantılar yaprak meslek odaları ve STK’ler ile görüşüldü. Meslek odalarının itirazlarına karşın Devlet Kıyı Yolu, Tanjant Yolu ve Maraş Caddesi olarak belirlenen 3 güzergahtan Maraş Caddesi’nin öne çıkarılması ve paylaşılan görsellerde bu güzergahın yer alması kamuoyunda tartışma başlattı.
Üzerinde bulunan tarihi binalar, yaya trafiğinin yoğunluğu ve yüksek kaza riski üzere sebeplerle tercih edilmemesi gerektiği belirtilen Maraş Caddesi için meslek odaları, daha evvel ikazların dinlenmemesi sonucu kente büyük ziyanlar veren Karadeniz Kıyı Yolu ve Yasal Bulvarı üzere kusurlu projelere imza atılmaması gerektiğini sık sık basınla paylaştı. Son olarak Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Metin Genç, hafta içinde yaptığı duyuruyla projenin Maraş Caddesi’nden geçmemesi konusunda fikir birliğine varıldığını duyurdu. Ama bu proje için kesin karar manasına gelmiyor. Son karar uygulama projesinin ihalesini alan firmanın çalışmaları üzerine belirlenecek.
Trabzon’un 15 yıldır beklediği projenin nasıl olması gerektiğini ve tartışılan güzergah konusunu, Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Trabzon Mimarlar Odası ve Trabzon Kent Plancıları Odası ile görüştük.
Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Metin Genç, odaların karşı çıktığı Maraş Caddesi’nden vazgeçildiğini açıkladı. (Fotoğraf: Trabzon Büyükşehir Belediyesi) ‘TRABZON KIYIDA AĞIRLAŞTI, RAYLI SİSTEM TAHLİL GETİRİR’
KTÜ Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Cenap Sancar, Trabzon’un 1950’li yıllarda yapılan Devlet Kıyı Yolu bu yıllardaki kırdan kente göç siyasetiyle birlikte erişilebilirliğe bağlı olarak kentsel yerleşmelerin kıyı boyunca ağırlaştığını lisana getirdi. Vakit içerisinde Devlet Kıyı Yolu’na paralel olarak yapılan Tanjant Yolu, Yasal Bulvarı üzere yollar yapılsa da güneye gerçek yayılmanın istenildiği ölçüde gerçekleşmediğini kaydeden Sancar, hastane, üniversite, havalimanı, üzere ağır nüfus hareketliliklerinin olduğu büyük arazi kullanımlarının yeniden Devlet Kıyı Yolu üzerinde gerçekleştiğine dikkat çekti.
Sancar, Trabzon üzere lineer gelişen yerleşmelerde, kıyıdaki bu nüfus hareketliliğinin kesinlikle yolcu potansiyeline bağlı olarak toplu taşıma sistemleriyle çözümlenmesi gerektiğini bu sistemlerden birinin de hafif raylı sistemler, tramvaylar olduğunu belirtti.
‘PROJE, DÖNÜŞÜMÜN ANAHTARI OLARAK KULLANILABİLİR’
Raylı sistem projelerinin saatteki yolcu kapasitesi ile öngörülebildiğini kaydeden Sancar, güzergahların da ekseriyetle hastane, havalimanı, üniversite, organize sanayi bölgeleri üzere büyük hareketlilik yaratacak bölgeler ortasında belirlendiğini tabir etti. Ancak günümüzde yalnızca yolcu kapasitesi ile güzergah belirlenmemesi gerektiğini kaydeden Sancar, hafif raylı sistem üzere büyük ulaşım projelerinin kentteki dönüşümün bir aracı olarak bakılması gerektiğini söyledi.
Sancar, “Bu yatırım geldiğinde o güzergah boyunca bütün yapılaşma kendisini revize edecektir. Zira bu yatırım geldiği güzergahlarda köhnemiş, eskimiş bütün yapılaşmalarda dönüşümünün olacağı bilinmektedir. Samsun’da raylı sistemin geçtiği güzergahlardaki dönüşümü çok rahat izleyebilirsiniz. Trabzon’un da bu dönüşüme, değişime büyük ölçüde muhtaçlığı var. Zira Trabzon’da riskli yapı sayısı çok fazla. Bu tespiti yalnızca 2000 yılında yürürlüğe giren zelzele yönetmeliği öncesi gerçekleştirilen yapılar üzerinden bile söylenebilir. Yapıların büyük kısmı de bu yıl öncesine denk geliyor. Trabzon’da da bu raylı sistem bu dönüşümün bir anahtarı olarak kullanılabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Taşıtların dönüşüm aracı olduğu kadar ekonomikliği açısından kapasitesinin öncelenebileceğini kaydeden Sancar, “Böyle bir yatırım maliyetli bir yatırımdır, bir kez yapılır, isteğe bağlı olarak değiştirilemez bir ulaşım sistemidir. Bunun için yanlışsız güzergahların belirlenmesi gerekir ve yalnızca bugünün arazi kullanımlarıyla değil planlamanın öngördüğü geleceğe yönelik karaları da dikkate alarak ekonomik boyutuyla da tartışılması gerekmektedir. Bu türlü bir yatırımı yapabilmek için kesinlikle ekonomik döngüsünün yerine getiriliyor olması gerekiyor. Bu çerçeveden baktığımızda Akçaabat’tan Yomra’ya sonrasında Arsin Organize Sanayi Bölgesi’ne kadar raylı sistem öngörüsü olabilir” dedi.
KTÜ Mimarlık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Cenap Sancar, son olarak öne çıkan Tanjant Yolu güzergahının raylı sistem için uygun olmadığı niyetinde. (Fotoğraf: Gazete Duvar) ‘EN UYGUN GÜZERGAH DEVLET KIYI YOLU’DUR’
Proje için güzergah tartışmalarına da değinen Sancar, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Ben Kent Hastanesi’nden Trabzon Havalimanı ve KTÜ’ye kadar olan kısmın 1. etap olarak gerçekleştirilmesi gerektiğini düşünmekteyim. Eski Devlet Kıyı Yolu kullanılırsa bu tahlili hem yolun kesiti ve hem geçtiği güzergahlara hizmet açısından, hem de kamuya maliyeti açısından uygun bir güzergah olduğunu düşünüyorum. Bu güzergahta yalnızca Ganita geçişi sorun olarak gözüküyor. Bunun da teknik olarak proje müellifleri tarafından çözülebileceğini düşünüyorum. Besleme çizgileriyle iç kısımlara kentin merkezine ulaşım sağlamak mümkün görünüyor.
Meslek odalarından kimileri, Maraş Caddesi’ne karşı çıkıyor. Ben de görüşlerine hürmet duyuyorum. Lakin öteki alternatifler ortasında, Devlet Kıyı Yolu tercih edilmeyecekse en kolay alternatifin de Maraş Caddesi olduğunu düşünüyorum. Tanjant toplayıcı yol özelliğinden ötürü bütün otoparklar da kavşaklar da o yol üzerinde. Tanjant Yolu toplayıcı yol özelliği, üzerindeki otoparklar, büyük hemzemin kavşaklar, kavşaklar ortası ara, yol kademelenmesine uygun temasların olmaması, ticaretin direkt hizmet alması üzere durumlar kelam konusu olduğundan farklı meseleleri beraberinde getireceğini düşünüyorum. Tanjant yolunun genişliği ve taşıt yoğunluğu dikkate alındığında hafif raylı sistemle birlikte teknik problemler çıkaracaktır ve yolun üstlendiği hizmet niteliği sekteye uğrayacaktır.”
Projenin yer seçiminin son derece değerli olduğunu kaydeden Sancar, maliyeti yüksek bir iş olacağı için kente optimum fayda sağlayacak güzergahın tercih edilmesi gerektiğini belirtti. Sancar, “Büyükşehir Belediyesi bir firma ile uygulama projesine başladı. Üç güzergahtan kente en az ziyan verecek formda, farklı kullanımlara da kısıt getirilmemesi dikkate alınarak seçim yapılması gerekir. Bu kent için kesinlikle etraf dostu ulaşım tiplerine muhtaçlığımız var. Burada dikkat edilmesi gereken bir konu da tüm toplu taşıma sistemlerinin birbirine entegre edilmesidir. Raylı sistem de bunların en değerlilerinden bir tanesidir” dedi.
Proje lansmanında belirtilen güzergahta Maraş Caddesi’nin yer almasına meslek odaları karşı çıkmıştı. (Fotoğraf: Trabzon Büyükşehir Belediyesi) ‘PROJE KENTİN DOĞUSUNU DA KAPSAMALI’
TMMOB Mimarlar Odası Trabzon Şube Lideri Prof. Dr. Serbülent Vural, raylı sistem projesi için mayıs ayında yapılan lansmanda Akyazı-Meydan ortasındaki Maraş Caddesi’nden geçen bir proje gösterildiğini ve bu çizginin yanlış bir etaplama ve güzergah olacağı için itiraz ettiklerini söyledi. Projenin yalnızca kentin batısını kapsayacak biçimde planlanmaması gerektiğine dikkat çeken Vural, kentte trafiğin sıkıştığı bölgenin havalimanı, üniversite, sanayi üzere nüfus yoğunluğu yüksek alanlar olduğunu yani kentin doğusunda olduğunu lisana getirdi.
Raylı sistemin muhakkak meydanda (kentin merkez noktası) bitmemesi gerektiğini belirten Vural, “Yıllardır meydanda otobüsler, dolmuşlar düğüm oluşturuyordu. Bunlar merkezden arındırıldı. Artık raylı sistemin bittiği nokta meydan olursa tekrar birebir karmaşık durum olacak. Raylı Sistem güzergahı Maraş Caddesi’nden gelirse bilhassa oradaki kentsel alanları değerli ölçüde etkileyecek. Sistem için döşenecek rayların kaplayacağı alan, koyulacak istasyonlar, cadde üzerinde yer alan tarihi binalar, ağır insan trafiğinin kazalara sebep olması riski… Bütün bunları sayın Ahmet Metin Genç’e anlattık. Orada hemfikir kaldık” dedi.
‘MARAŞ CADDESİ’NDEN GEÇİRMEK ÇILGINLIK OLUR’
Projenin Maraş Caddesi’nden geçmesinin büyük kahırlar yaratabileceğini kaydeden Vural, Tanjant Yolu ile Devlet Kıyı Yolu’nun daha uygun güzergahlar olduğunu kaydetti. Vural, “Maraş Caddesi’nin bu iş için en yanlış güzergah olduğunu tekrar tekrar hatırlatıyoruz. Raylı sistem dolmuş üzere çok fazla dur kalk yapmaya elverişli bir araç değil. Maraş Caddesi’ndeki yoğunluğu düşündüğümüzde buradan iki ray çizgisinin üzerinde tramvay geçmesi kentin işleyişini olumsuz tesirler. Burada yer yer yaya yolları rayların yanında 1,5 metreye kadar düşecek. Maraş Caddesi’nde Pazarkapı ile meydan ortasında tramvay geçirmek çılgınlık olur. Kaza riski çok yüksek olur. Mekansal tesirinin dışında güvenlik manasında çok büyük kasvet getirir” kelamlarını kullandı.
Vural, projenin güzergahıyla ilgili değerlendirmelerini şu sözlerle sürdürdü:
“Tanjant yolu bir seçenektir. Tanjant yolu kentin daha içerisinden geçtiği için üzerinde pek çok mahalle bulunuyor. Bu güzergahta birçok mahalle yürüyerek raylı sisteme ulaşabilir. Pozisyon olarak daha ülkü gözüküyor. Ama Tanjant’ın da zorluğu çift şerit gidiş-geliş olan yolda çift rayın kurulmasında sorun yaşanıp yaşanmayacağı. Kıyı de düzgün bir alternatif. Çok fazla istimlak gerektirmiyor. Lakin bir tarafı deniz olacağı için kente tek taraftan hizmet edebilir. Bunun da tahlili dikey besleme sınırlarıyla çözülebilir. Proje kentin yalnızca batısını değil doğusunu da kapsamalı. Birinci etapta Akyazı’dan başlayıp Trabzon Havalimanı’na kadar gitmeli.
Mimarlar Odası Trabzon Şube Başkanı Vural, proje için ismi geçen güzergahlardan Maraş Caddesi’nin kullanılmasının kente kıymetli ziyanlar vereceğini belirtti. (Fotoğraf: Gazete Duvar) Burada çok yeterli düşünmemiz gerekiyor, öteki Trabzon yok. Bu yatırımları çok uygun düşünmediğimizde karşımıza geri dönülemez dertli sonuçlar çıkıyor. 1950’lerde 1. kıyı yolunu kentle denizin ortasına yaptık. Daha sonra Tanjant Yolu tarihi surların içinden geçerek, bir çok tarihi binayı yıktı. mimarlar odamızın bu yola açtığı dava yıllarca devam etti. 2000’lerden sonra Karadeniz Kıyı Yolu yapıldı. ‘Yapmayın, etmeyin’ dedik. Şu anda kentlinin denize inemediği duruma geldik. Son olarak Yasal Bulvarı’nın üretim biçimini ise acı çekerek izledik. Raylı sistemi yapalım fakat 40 defa düşünüp o denli yapalım. Bir niyetin peşine takılıp gitmeyelim, herkese kulak verelim. Ülkenin kaynaklarını gerçek formda kullanalım.”
‘YANLIŞ GÜZERGAH SİSTEMİN TERCİH EDİLMEMESİNE SEBEP OLUR’
TMMOB Kent Plancıları Odası Trabzon Şube Başkanı Uğur Kasımoğlu, kente ulaşım tahlili yaratılmak isteniyorsa bu bahsin bütüncül düşünerek yapılması gerektiğini vurguladı. Projenin Akçaabat ile Arsin ortasında yapılmasının geleceği de planlayarak tahlil getireceğini kaydeden Kasımoğlu, yanlış bir güzergah seçimi yapıldığında sistemin tercih edilmeyeceği konusunda ihtarda bulundu.
Oda olarak görüşlerinin Devlet Kıyı Yolu Caddesi’nden geçen sınır olduğunu kaydeden Kasımoğlu, daha evvel sunulan Maraş Caddesi’nin ise kentte yeni meseleler yaratacağı görüşünde. Kasımoğlu, “Tramvayın istasyonları olacak, cadde dar, insan yoğunluğu kazalara sebep olabilir. Maraş Caddesi güzergahında valilikten meydana kadar kentin en ağır bölgesine sokulmuş oluyor tramvay. Bu da suratın kıymetli ölçüde düşmesine sebep olur” dedi.
Büyükşehir belediyesinin yanılgılı kapasite hesaplamasıyla Maraş Caddesi’ni öne çıkardığını kaydeden Kasımoğlu, toplu taşıma sistemlerinde karın değil, geleceğin düşünülmesi gerektiğinin altını çizdi. Projenin yalnızca güzergahına değil kente neler katacağına bakılmasının ehemmiyet arz ettiğini tabir eden Kasımoğlu, “İlk etapta hedeflenen sayılar tutmadığı vakit ikinci etabı Ulaştırma Bakanlığı yapmak istemeyebilir. Bunun için biz en yanlışsız olanın seçeneğin yapılması gerektiği fikrindeyiz” dedi.
Kent Plancıları Odası Trabzon Şube Başkanı Kasımoğlu, tramvayın güzergahının geleceğin düşünülerek hesaplanması gerektiğini tabir etti. (Fotoğraf: Gazete Duvar) ‘EN HAKİKAT GÜZERGAH DEVLET KIYI YOLU’
Kasımoğlu, projede güzergah seçimine yönelik değerlendirmelerini şu sözlerle sürdürdü:
“Biz mevcut güzergaha Arsin’in de katılmasını ve büsbütün kıyı iç yolundan geçmesinin gerçek olacağını söz ediyoruz. Bizim önerdiğimiz görüş, ulaşım ana planında da yer alıyor. Tanjant’tan geçmesi tahminen en mantıklısı ama teknik manada en zoru olarak gözüküyor. Ortaya koyulan 3 alternatiften en doğrusunun Devlet Kıyı Yolu, ikincisinin de Tanjant Yolu olduğunu düşünüyoruz.
Sahil güzergahı sosyolojik olarak da kente tahlil getirecek. Zira dolmuşlar da bu sisteme entegre edilebilir. Balık kılçığı halinde düşündüğümüzde kuzey güney tarafında dolmuş bu sisteme entegre olabilir. Kıyıdan gittiği vakit sistem daha süratli olur. Tramvay, Ayasofya’dan kent içine girdiğinde suratı düşecek bu da tercih edilmemesini getirecek. Büyükşehir belediyesi, bize kıyıdan geçmemesi gerektiğini kapasitenin daralacağı görüşüyle savundu. Bize nazaran bu yanlış bakış açısı. Esasen projenin büyük bir kısmı kıyıdan geçiyor.”
Proje için büyükşehir belediyesinin ortak akılla hareket etme ismine toplantılar yaptığını lakin bunun ekseriyetle bitmiş proje sunumundan ibaret olduğunu kaydetti. Proje evresinde kendilerinden katkı talep edilmediğini kaydeden Kasımoğlu, “Bizim beklentimiz, ihaleyi alan şirketin odalarla görüşerek çekincelerimizi dinlemesi ve argümanlarını sunmasıdır. Bitmiş projeyi sunmanın ortak akılla hareket etmek manasına geldiğini düşünmüyorum” dedi.
