115 bin tonluk bal üretimi ile Çin’den sonra dünyanın ikinci büyük bal üreticisi pozisyonunda bulunan Türkiye’de, “sahte bal” krizi yaşanıyor. Son aylarda yapılan operasyonlarda binlerce ton düzmece bal ele geçirilirken başşehir Ankara’nın uydurma bal üretiminde “merkez” pozisyonunda olması dikkat çekiyor. Bal üreticileri ise hükümetin kontrollerini sıkılaştırmasını ve caydırıcı cezalar getirmesini talep ediyor.
Türkiye’de 9 milyon civarında kovan var ve yaklaşık 100 bin arıcı aile geçimini bu işten sağlıyor. Kesimin yıllık 10 milyar TL’lik büyüklüğe ulaştığı varsayım ediliyor. Tarım ve Orman Bakanlığına kayıtlı, yaklaşık 500 şirket bölümde faaliyet gösteriyor.
DW’den Aram Ekin Duran’a konuşan Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği (TAB) Lideri Ziya Şahin’in verdiği bilgilere nazaran, arı görmeden büsbütün yapay biçimde çeşitli şeker şurupları kullanılarak üretilen bal gibisi eserlere “taklit ürün”; üretim ya da depolama sırasında yaşanan kimi uygunsuzluklar sebebiyle mevzuata uymayan eserlere ise “tağşiş ürün” ismi veriliyor. Yani içeriğinde yapay bal aroması, renklendirici, tatlandırıcı, glikoz, mısır şurubu ve yapay petek bulunan bal “sahte bal” olarak nitelendiriliyor.
Bal dalındaki geçersiz oranının ne kadar olduğunu bilemediklerini söz eden Şahin, “Bütün dünyada olduğu üzere, geçersiz bal Türkiye’de de var. Türkiye’nin uydurma bal cenneti olarak anılmasını istemiyoruz. Bu mevzuda yetki kamuda, yani Tarım ve Orman Bakanlığında” dedi.
ANKARA BİRİNCİ SIRADA
Eylül ayı sonunda Ankara Vilayet Jandarma Komutanlığı KOM Şube Müdürlüğü ve İstihbarat Şube Müdürlüğü grupları tarafından Ankara’nın Akyurt ilçesinde yapılan operasyonda, düzmece bal imalinde kullanılan 8 bin 150 ton glikoz, früktoz ve şeker ile çeşitli markalara ilişkin 100 bin bal etiketi ele geçirildi. Yakalanan eserlerin piyasa pahasının 960 milyon TL olduğu açıklandı.
Ekim ayı başında ise Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından açıklanan taklit ve tağşiş listesinde 32 farklı bal markasının eserleri yer aldı. 32 farklı geçersiz balın 25’inin Ankara’da üretildiği, iki eserin Ordu’da, iki eserin de İstanbul’da üretildiği açıklandı. 12 Kasım’da ise bakanlığın açıkladığı listede tekrar Ankara merkezli iki bal markasının geçersiz üretim yaptığı ve bu eserleri zincir marketlerde satışa soktuğu duyuruldu. 18 Aralık’ta açıklanan şimdiki listede de 11 bal markası daha “taklit” ve “tağşiş” listesine eklendi.
FİYAT FARKI 5 KAT
Yıllık 3 bin tonluk üretimi ve 100’e yakın kalite testi yapabildiği Ar-Ge laboratuvarıyla dünyada birinci 10 şirketten biri pozisyonunda bulunan Anavarza Bal’ın Genel Müdürü Can Sezen’in verdiği bilgilere nazaran, ülkedeki ekonomik ıstıraplar da tüketicileri geçersiz bal tüketmeye itiyor. Geçersiz bal ile gerçek bal fiyatı ortasında beş kat fark olduğuna işaret eden Sezen, “Bundan birkaç ay öncesine kadar düzmece bir eserin 850 gramlık kavanozu 60 TL’ye satılırken, biz tıpkı ölçüde gerçek balı yaklaşık 300 TL’ye satıyorduk. Ankara’da basılan firmada yalnızca stok 1 milyar TL kıymetindeydi. Bu dalımız için çok büyük bir para. Ortada çok büyük bir rant var” dedi.
İHRACAT DA ETKİLENİYOR
Öte yandan kesim temsilcilerine nazaran, düzmece bal ihracatı konusunda şimdi rastgele bir tespit olmasa da mevcut gümrük tahlilleri uydurma balı tespit etmekte yetersiz kalıyor.
Eğer geçersiz bal ihracatı yapılıyorsa, bunun toplam bal ihracatının ne kadarına karşılık geldiğini belirlemenin mümkün olmadığını kaydeden Anavarza Bal Genel Müdürü Can Sezen ise mevcut gümrük kontrollerinin uydurma balları tespit etmekte yetersiz olabileceğini kaydediyor. Sezen, “Şu an ihracatta düzmece balı çabucak tespit eden ‘NMR cihazı’ üzere yeni teknolojiler şimdi uygulanmıyor. Bu nedenle düzmece bal ihracatı da ister istemez gümrükten geçiyordur” diyor.
(ALINTI)